آیا جغرافیای گردشگری در ایران تغییر میکند؟
تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۴۵۴۰۷
آمار نشان میدهد با وجود جاذبههای مهم گردشگری در کشور، دو استان گیلان و مازندران همچنان در صدر مکانهای هدف گردشگری توسط مردم است و استانهایی مانند کرمان، سهم چندانی ندارند.
به گزارش مشرق، گردشگری و سفر را شاید بتوان یکی از شاخصها و مظاهر دنیای مدرن دانست. اگر چه سفر کردن و گشت و گذار همواره برای بشر جذاب بوده و هست، اما به مرور زمان این بخش از زندگی بشر جای خود را به صورت علمی و در دانشگاهها و مراکز علمی باز کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
به عنوان مثال کشوری مانند ترکیه با کسب ۴۶ میلیارد و ۲۸۴ میلیون و ۹۰۷ هزار دلار از صنعت گردشگری در سال ۲۰۲۲ که در عمل هیچ منبع طبیعی ارزشمند اقتصادی_ به غیر از منابع محدود زغالسنگ_ ندارد، بخش زیادی از درآمد ملی خود را از طریق این صنعت کسب کرد.
این در حالی است که اگر نگاهی به نقشه جغرافیایی ترکیه بیاندازیم، درخواهیم یافت این کشور در یک عرض جغرافیایی گسترده شده و به همین دلیل از تنوع آب و هوایی زیادی برخوردار نیست. یعنی از غرب به شرق و از شمال به جنوب این کشور تقریبا همه کشور دارای یک آب و هوای یکسان است. اما وقتی این وضعیت را با جغرافیای کشور خودمان قیاس میکنیم، متوجه میشویم که چه تنوع آب و هوایی در ایران وجود دارد و این تنوع چه تمدنها و فرهنگیهای متنوعی را ایجاد کرده است، بهطوریکه فقط ظرفیت گردشگری طبیعی را حتی با کشورهای اطراف قابل مقایسه نمیکند.
با این حال بخش زیادی از مردم از این ظرفیتهای گسترده در کشور بیاطلاع بوده و در فرصتهای گردشگری مغتنمی مانند تعطیلات نوروز، باز هم همان جایی را انتخاب میکنند که در بیشتر مواقع و در پایان هفته به آن جا میروند.
گزارش پیشرو در پی پاسخگویی به این مساله است که چرا با وجود ظرفیتهای بالای گردشگری، همچنان بخشهای زیادی از کشورمان از نظرها پنهان مانده و کمتر کسی حاضر به تجربه زیباییهای آن است.
گردشگری از طریق ایجاد شغل و کسب درآمد صادراتی به یک عامل اصلی پیشرفت کشورها در جهان تبدیل شده است
گردشگری چند بخش دارد؟
گردشگری یا توریسم سفر به قصد لذت بردن یا کسبوکار است. بر اساس تعریف سازمان جهانی گردشگری در سال ۱۹۹۵ «مجموعه فعالیتهای فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود مسافرت و حداقل یک شب و حداکثر یک سال در آنجا اقامت میکنند و هدف از مسافرت آنان نیز گذراندن اوقات فراغت است و اهدافی نظیر اشغال و کسب درآمد شامل آن نمیشود». بر این اساس کسانی که شامل این تعریف میشوند نیز گردشگر نامیده میشوند.
امروزه تعداد روزافزونی از مقصدها در سراسر جهان برای گردشگری گشوده و در آن سرمایهگذاری میشود. گردشگری از طریق ایجاد شغل و کسب درآمد صادراتی به یک عامل اصلی پیشرفت کشورها و توسعه زیرساختهای آنها در ۶ دهه گذشته، به یکی از بزرگترین بخشهای اقتصادی در جهان تبدیل شده است.
آمارها نشان میدهد تعداد گردشگران بینالمللی از ۲۵ میلیون نفر در جهان در سال ۱۹۵۰ به ۲۷۸ میلیون نفر در سال ۱۹۸۰، ۶۷۴ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ و ۱۲۳۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۶ افزایش یافتهاست.
به همین ترتیب، گردش مالی این صنعت بینالمللی که از طریق مقصدهای جهانی به دست میآید از ۲ میلیارد دلار در سال ۱۹۵۰ به ۱۰۴ میلیارد دلار در سال ۱۹۸۰، ۴۹۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ و ۱۲۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ افزایش یافتهاست.
جهانگردی پس از مواد شیمیایی و سوخت و بالاتر از محصولات خودرو و مواد غذایی رتبه سوم در کسب درآمد برای کشورها را دارد و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، جهانگردی بهترین گروه درآمدزایی است.
بیشتر گردشگرها بیش از هر چیز به آب و هوا، فرهنگ یا طبیعت مقصد خود اهمیت میدهند و گردشگری سازمانیافته امروزه یک صنعت بسیار مهم در جهان است. این صنعت دارای شاخهها و انواع گوناگونی مانند گردشگری طبیعی، حیات وحش، ورزشی، تفریحی، روستایی و ... است که هر یک در جای خود و به تناسب شرایط منطقه قدرت زیادی در جذب منابع مالی برای هر جامعه دارد.
کشورمان علاوه بر تنوع طبیعی دارای یک تنوع عجیب فرهنگی و اجتماعی هم هست که هر یک با توجه به همان شرایط جغرافیایی تفاوتهای زیادی هم دارندایران چه جاذبههای گردشگری دارد؟
گوشه گوشه ایران را که بگردید، پر از جاذبههای گردشگری جذاب و دیدنی است و همین امر این خاک را به یک مقصد مناسب برای گردشگری در سراسر جهان تبدیل کرده است.
کمتر کشوری در دنیا هست که چند عامل متضاد طبیعی مانند کوه، جنگل، رودخانه، کویر، اقلیم سرد و گرم، مرطوب و خشک را با هم در خود داشته باشد و حداقل این مهم در بین همسایگان ایران وجود ندارد. شمار این جاذبهها آنقدر زیاد است که بسیاری از افراد برخی از این جاذبهها را نمیشناسند و حتی به دلیل این ناشناخته ماندن آسیبهای زیادی هم به آنها وارد شده است.
هرچند با مرور تارنمای وزارت میراث فرهنگی و گردشگری هیچ اطلاعی از تعداد دقیق آثار ملی ثبت شده در ایران به دست نمیآید و مساله آمار دقیق همواره یک مشکل جدی در کشور است؛ با این حال به استناد گزارشهای رسانهای تا سال ۱۳۹۷ تعداد ۳۶ هزار اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نکته مهم این است که بخش زیادی از این آثار در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده که از این نظر یک امتیاز فوقالعاده مهم برای کشورمان محسوب میشود. اگرچه تعداد این آثار به صورت کامل اکنون در دسترس نیست اما ۲۷ دستهبندی بزرگ در این زمینه وجود دارد که شامل آثار طبیعی مانند جنگل هیرکانی، دشت لوت و ... و یا آثار تاریخی مانند تخت جمشید و ... است. تصویر زیر این دستهبندی را به طورکلی و به تفکیک استان نشان میدهد.
این پراکندگی جغرافیایی آثار تاریخی در ایران هم نشان میدهد کشورمان علاوه بر تنوع طبیعی دارای یک تنوع عجیب فرهنگی و اجتماعی هم هست که هر یک با توجه به همان شرایط جغرافیایی تفاوتهای زیادی هم دارند.
اینکه شکل خانهها و حتی مصالح ساختمانی به کار رفته در آن در یزد با کرمان، اصفهان، کردستان و ... تفاوت دارد به دلیل همین شرایط جغرافیایی است که متناسب با آن حتی فرهنگهای متفاوتی ایجاد کرده و در تنوع پوشش، رفتار، زبان و ... تاثیر به سزایی دارد.
کاتوزیان: کشورمان در هر منطقه مانند یک اتاقی است که کف آن با موزاییکهای جدا از هم، به صورت مستقل اما در کنار هم تشکیل شده که یک فرصت استثنایی برای جذب گردشگری و سرمایه برای کل کشور استبه گفته «همایون کاتوزیان» در مقدمه کتاب «اقتصاد سیاسی ایران»، کشورمان در هر منطقه مانند یک اتاقی است که کف آن با موزاییکهای جدا از هم، به صورت مستقل اما در کنار هم تشکیل شده که جدا از مزایا و مسائل مهم فرهنگی و سیاسی یک فرصت استثنایی برای جذب گردشگری و سرمایه برای کل کشور است.
چرا مردم به مکانهای جدید نمیروند؟
با توجه به این وضعیت و تنوع گردشگری شوربختانه باید گفت همچنان پراکندگی استقبال از مناطق مختلف به یک میزان نیست و حجم استقبال از یک منطقه در بعضی اوقات بسیار بیشتر از مکانهای دیگر است.
به طور مثال بنابر آمار تعداد سفرهای نوروزی در سال ۱۴۰۲، پرمسافرترین مقاصد، به ترتیب استانهای مازندران، گیلان، خراسان رضوی، هرمزگان، خوزستان، بوشهر، فارس، اصفهان و آذربایجان شرقی بوده است.
عوامل سیاسی داخلی و خارجی، نهادی و سازمانی، زیربنایی و اقتصادی تأثیر معناداری بر توسعه نیافتگی گردشگری در ایران دارند. این در حالی است که حتی در مسیر این استانها هم مکانهایی وجود دارد که کمتر به آنها توجه میشود. به طور مثال استان سمنان که در مسیر استانهای خراسان رضوی، مازندران و گلستان قرار دارد، با داشتن تعداد ۳۰ اثر ثبت شده ملی و داشتن همزمان تنوع بالای اقلیمی مانند کوههای مرتفع، جنگل، رودخانه و کویر کمتر مورد استقبال مسافران نوروزی است.
این وضعیت برای استانهای مانند قزوین و زنجان که در مسیر استانهای گیلان و آذربایجان شرقی و اردبیل هم هستند صادق است.
حتی بسیاری از مناطق جنوبی ایران که وضعیت بسیار مناسبی را در ایام نوروز داشته و وضعیت خوبی به لحاظ اقلیمی هم دارند، مورد غفلت بسیاری از مردم و مسافران داخلی است.
به طور مثال استانهای یزد و کرمان، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی و شمالی، لرستان، همدان و ... با وجود آنکه نسبت به مبدا بسیاری از سفرها به استانهای پر مسافر، هم نزدیکتر بوده و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه هستند، همچنان در انتهای فهرست مقاصد گردشگری مسافران داخلی هستند.
به استناد پژوهش «هادی ویسی» و «خدیجه مهماندوست» با عنوان «بررسی موانع توسعه صنعت گردشگری بینالمللی در ایران» که با تأکید بر گردشگری ورودی انجام شده، عوامل سیاسی داخلی و خارجی، نهادی و سازمانی، زیربنایی و اقتصادی تأثیر معناداری بر توسعه نیافتگی گردشگری در ایران دارند و با وجود فرصتهای فرهنگی و دینی جاذبههای گردشگری، تأثیر معناداری در توسعه صنعت گردشگری ایران ندارند.
با توجه به این نکته مهم میتوان دریافت که چرا تجربه جدید گردشگری در ایران طرفدار ندارد و چرا بیشترین هدف گردشگری در ایران مربوط به مناطق خاصی است.
نتایج این پژوهش نشان میدهد وضعیت اقتصادی گرچه مهم است اما تنها ملاک کم رونقی گردشگری در برخی مناطق نیست و بسیاری از مردم ترجیح میدهند با داشتن تمکن مالی باز هم به کشورهای دیگر بروند در حالی که مشابه آن در ایران هم هست.
با علم به این موضوع که گردشگری یکی از راههای مهم توسعه پایدار بدون آسیب به محیط زیست است، نکاتی که به آن اشاره شد، مواردی است که باید برای توسعه مناطق کم برخوردار به آنها توجه داشت.
منبع: مشرق
کلیدواژه: تحلیل روز طوفان الاقصی گردشگری مسافرین نوروزی ایران خودرو حوادث سلامت میلیارد دلار در سال گردشگری در ایران میلیون نفر بخش زیادی نشان می دهد کسب درآمد جاذبه ها استان ها هم هست
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۴۵۴۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
«گردشگری دریایی» فقط یک وعده در روز خلیج فارس بود!
خبرگزاری مهر_ گره جامعه؛ طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر است. بوشهر، هرمزگان، خوزستان و سیستان و بلوچستان استانهای ایران هستند که در حاشیه خلیج فارس واقع شدهاند.
همچنین بیش از ۴۰ جزیره ایرانی خلیج فارس در حوزه سیاسی سه استان بوشهر، خوزستان و هرمزگان قرار دارند که بیش از نیمی از آن غیرمسکونی هستند. ایران یک جزیره کوچک غیرمسکونی نیز در منتهی الیه دریای عمان و نزدیک به مرز پاکستان دارد.
این ظرفیت آبی در خلیج فارس را هیچیک از کشورهای دیگر ندارند. ولی ایران هنوز نتوانسته آنطور که باید از این ظرفیت استفاده کند. در ادوار مختلف مسئولان وعدههایی در این خصوص داده بودند اما هیچیک هنوز اجرایی نشده است.
در این گزارش به بهانه دهم اردیبهشت ماه که در تقویم رسمی کشور همزمان با خروج پرتغالیها از ایران و اثبات حاکمیت ایران بر خلیج فارس به نام روز ملی خلیج فارس ثبت شد؛ قرار است به برخی از این اقدامات، وعدهها و ظرفیتها پرداخته شود. از جمله اینکه قرار بود گردشگری خلیج فارس رونق پیدا کند. حتی سواحل مکران که طرح مفصلی برای آن نوشته شد تا چابهار و استان سیستان و بلوچستان نیز از آن منتفع شوند اما اتفاقی رخ نداد.
هر ساله روز دهم اردیبهشت ماه تا یکی دو روز قبل و بعد از آن همایشهای متعددی درباره خلیج فارس برگزار میشود امسال هم چندین و چند برنامه در تهران و استانهای همجوار خلیج فارس برگزار شد که ولی صحبتهایی که در این همایشها انجام میشود معمولاً پیگیری نخواهند شد.
امروز نشست «باستانشناسی خلیجفارس» همزمان با روز ملی خلیجفارس به همت پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری با همکاری سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح برگزار میشود.
در این نشست درباره «چگاسفلی، سندی روشن بر پیشینه تمدنی دریای پارس»، پژوهشهای باستانشناسی در شبه جزیره بوشهر، «کاوشهای باستانشناسی گورستان شغاب- شبه جزیره بوشهر»، راهبرد نظامی اشکانیان در تسلط و نظارت بر خلیجفارس، «جایگاه بندر باستانی سیراف در مبادلات فرهنگی ایران و چین از پایان دوره ساسانی تا آغاز دوران اسلامی» و «مطالعات باستانشناسی زیرآب در خلیج فارس» صحبت خواهد شد.
همایشهایی در راستای خلیج فارس
چنین همایشهایی هر ساله برگزار میشود و باستان شناسان زیادی هم هستند که درباره خلیج فارس، نام و آثار باستانی آن مقاله نوشتهاند. ولی جملگی گلایه دارند که هنوز آن طور که شایسته نام خلیج فارس است کار نشده است. حتی همین اواخر سرپرست هیات کاوش بندر سیراف به نام محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار گفت که کاوشهای باستانشناختی کشورهای حاشیه خلیج فارس رشد و شتاب بسیار بیشتری در مقایسه با ایران دارد. این درحالی است که موج تخریب آثار تاریخی خلیج فارس سرعت گرفته و بخش بزرگی از عرصه بندر سیراف هم نابود شده است.
از سوی دیگر باستان شناسی زیر آب در بسیاری از این جزایر و حتی حاشیه خلیج فارس در استانهای همجوار نیز انجام نشده است چون اعتبارات و فصلهای متعددی برای کاوش نیاز دارد این همان موضوعی است که توفیقیان بارها و بارها روی آن تاکید داشته است.
یکی از وعدهها را علی اصغر مونسان اولین وزیر میراث فرهنگی در سفرش به استان بوشهر داد از جمله اینکه پرونده بندر سیراب برای قرارگیری در فهرست میراث جهانی در حال تهیه است. یکی دیگر از وعدهها مرمت و احیای عمارت حاج رئیس در استان بوشهر بود که سه سال برای آن اقدامی نشد تا اینکه امسال مدیرعامل صندوق احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی اعلام کرد که قصد دارند تا این عمارت را مرمت کنند.
موضوع دیگر رونق گردشگری و ایجاد کمپ در روستای بنود عسلویه بود. مونسان در این ارتباط گفته بود که با ایجاد کمپ میتوان کمک کرد تا ارائه کیفیت خدمات به گردشگران بیشتر شود و این ساحل این قابلیت را داراست.
وی با تاکید بر حمایت از توسعه زیرساختهای گردشگری در روستای بنود اضافه کرد: ما آمادگی ارائه مجوز برای ایجاد بومگردی در این روستا را داریم، همچنین کمک میکنیم در کنار استانداری بوشهر که زمینه رونق گردشگری در این نقطه بیشتر و بهتر شود.
همچنان استفاده از گردشگری دریایی به گردش دو سه ساعته قایقهای تفریحی ختم میشود
موضوع جالبتر این بود که مونسان گفته بود خلیج فارس میراث ملموس و ناملموس زیادی دارد اما در دوره او اقدامی برای جمع آوری میراث ناملموس این حوزه انجام نشد.
با وجود آنکه مونسان سفرهای متعدد دیگری هم به استانهای خوزستان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان داشت اما کار ویژه ای که بتواند در حوزه سواحل مکران یا استفاده از ظرفیت گردشگری دریایی صورت گیرد، انجام نشد و همچنان استفاده از گردشگری دریایی به گردش دو سه ساعته قایقهای تفریحی ختم میشود.
عزت الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی سفرهای کمی در طول دوران وزارتش به استانهای جنوبی داشته است به خصوص استان سیستان و بلوچستان که تنها یک سفر کوتاه به چابهار کرده است.
وی زمانی هم که به جزیره هرمز رفت اعلام کرد که میبایستی گردشگری دریایی در خلیج فارس و خصوصاً در جزایر از جمله جزیره هرمز تقویت شود تا بتوان با تکیه بر این مورد مسائل اقتصادی و اشتغال مردم را نیز تامین کرد.
ضرغامی معتقد است که یکی از جذاب ترین حوزههای گردشگری قطعاً گردشگری دریایی است که خوشبختانه هرمزگان با دارا بودن یک نوار ساحلی قابل توجه میتواند در این حوزه فعال شود.
وزیر میراث فرهنگی به این موضوع هم اشارهای داشت که اگر مجموعه گردشگری دریایی راه اندازی شود، باعث ایجاد اشتغال جوانان بومی این منطقه خواهد شد. همچنین کشتیهای تفریحی و گردشگری باید در دریا فعال باشد و مردم برای تفریح از همه جای کشور به هرمزگان سفر کنند.
بوم ایرانی محروم از خلیج فارس!
در جریان همین وعدهها بود که بخش خصوصی برای راه اندازی گردشگری دریایی و استفاده از کشتیهای سنتی پیگیریهای زیادی کرد اما نتوانست بوم ایرانی را به داخل خلیج فارس بیاورد و تنها توانست محدودهای کوتاه را برای مدت زمان اندکی پیمایش کند.
مناطق آزاد که بخش مهمی از فعالیتهای آن در مناطقی مانند چابهار، کیش، قشم و اروند با خلیج فارس گره خورده است نیز بی نصیب از این وعدههای ناتمام نبوده است. با این وجود در حال حاضر قرار است شرکتهای خصوصی اقداماتی را انجام دهند و برخی از آنها در حوزه استفاده از راههای دریایی بین المللی دوباره فعال خواهند شد تا گردشگری بین کشورها را از طریق خلیج فارس رقم بزنند. شاید بخش خصوصی بتواند در صورتی که به صرفه باشد، بخشی از این وعدهها را تحقق ببخشد.
از طرفی استفاده از جزایر ایرانی نیز همچنان ظرفیتی مغفول مانده است. جزایری که برخی از آنها برای بسیاری از ایرانیها ناشناخته است چون یا معرفی درستی نشدهاند یا هنوز امکانات لازم را برای پذیرش گردشگر ندارند برخی دیگر نیز برای ورود سختگیریهایی میکنند به همین دلیل هنوز خیلی از ایرانیها تعدادی از این جزایر را به عنوان جزایر ایرانی خلیج فارس نمیشناسند.
در این باره، اکبر سهیلی از کارشناسان گردشگری استان هرمزگان به خبرنگار مهر گفت: خلیج فارس تنها یک نام و یک روز است هر زمانی که بخواهند ایران را اذیت کنند از نامهای جعلی برای آن بهره میبرند و هر زمان ایرانیها بخواهند بگویند ما چقدر اقتدار داریم از این عنوان استفاده میکنند اما به واقع خلیج فارس از نام و از روزش چه بهرهای برده است. تنها اقدامی که میشود این است که هر دستگاهی به صورت موظف باید یک برنامه برای این روز داشته باشد تا بتواند بگوید کاری کرده است اما اگر هزینه این همایشها و زمانی که برای برگزاری آن گذاشته شده، صرف معیشت مردم خلیج فارس شود، اتفاق بهتری است.
وی گفت: کشورهای دیگر درصدد هستند تا از این ظرفیت بیشترین بهره را ببرند. در کشورهای قطر، امارات ببنید که چطور از ظرفیت آبی استفاده میکنند. آن وقت ما یک جزیره ابوموسی داریم که باید برای رفتن به آن مجوز از استانداری بگیریم!
کد خبر 6091986 فاطمه کریمی